„Towards changes of the labor market, skills and competences”  autorstwa Mirosława Grewińskiego, Marka Kawy, Joanny Lizut i Gilberto Marzano.

Przedstawiona monografia, autorstwa warszawskich polityków społecznych z Uczelni Korczaka we współpracy z profesorem Gilberto Marzano z uniwersytetu w Udine, podejmuje ważną problematykę zmian na rynku pracy w kontekście rozwoju technologicznego, która ponadto skupia się na takich tematach jak: polaryzacja rynku pracy, automatyzacja i robotyzacja, czy skutki czwartej rewolucji przemysłowej. Monografia, powstawała jako rezultat międzynarodowego projektu „Transformers – for the future labor market” (w okresie 2017-2018), szczególnie zanurzonego w doświadczeniach i kontekstach skandynawskich. Po uaktualnieniu stanowi dodatkowy, istotny głos w dyskusji; skupiając się przede wszystkim na zagadnieniach umiejętności i kompetencji, których struktura zapotrzebowania zmienia się i najprawdopodobniej będzie nadal dynamicznie się zmieniać wraz z przechodzeniem do kolejnych faz czwartej rewolucji przemysłowej.

W tej najnowszej monografii wydanej w języku angielskim przez oficynę wydawniczą Elipsa, na początku omówiono różne aspekty rewolucji technologicznej, koncentrując się głównie na Technologiach Informacyjnych i Komunikacyjnych; wskazano też na istotną rolę cyfrowych innowacji społecznych i rolę szeroko pojętych kompetencji cyfrowych w kreowaniu tych innowacji, jak też warunku włączenia społecznego – czyli przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu. Kluczowym wnioskiem, z którym niewątpliwie należy się zgodzić, jest to, że obecna transformacja wymaga zmiany w systemie edukacji, ale transformacja ta jest na tyle dynamiczna, iż reformowanie systemu edukacji musi mieć charakter działań wyprzedzających, a nie reagujących na rewolucję technologiczną. W drugim rozdziale zarysowano dyskusję o technologicznych i społecznych uwarunkowaniach przyszłego popytu na umiejętności i kompetencje; tę dyskusję ciekawie wpisano w konteksty filozoficzne, socjologiczne, a także ekonomiczne, które poszerzają ogląd zmian technologicznych (ze szczególnym uwzględnieniem zmian w ramach czwartej rewolucji technologicznej), jakie wpływają na stosunki przemysłowe i rynek pracy. W rozważaniach uwzględniono w szczególności zjawisko bezrobocia technologicznego, a także model flexicurity, który był popularnym narzędziem dla łączenia elastyczności i bezpieczeństwa w krajach UE. W sferze praktycznej egzemplifikacji autorzy interesująco sięgają po scenariusze zmian w popycie na skills brytyjskiego rynku pracy w perspektywie roku 2030, a także nawiązują do przykładów ze Stanów Zjednoczonych dotyczących wpływu automatyzacji na miejsca pracy. Autorzy poruszyli również coraz bardziej newralgiczną problematykę niedostosowania i dysonansu  między popytem a podażą umiejętności na rynkach pracy w różnych krajach, problemach z obsadzeniem wakujących stanowisk. Tę dość obszerną część monografii kończy omówienie potencjalnych konsekwencji dla zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności wynikające z wdrożenia technologii 5G, a w przyszłości 6G.  Kolejne, równie inspirujące rozdziały dotknęły choćby takich kwestii jak:  identyfikacja aktualnych umiejętności kluczowych na  przyszłym, projektowanym rynku pracy w tym wielowątkowa dyskusja na temat „umiejętności przyszłości”, jakie są identyfikowane w różnych badaniach i opracowaniach, przedstawienie modeli uczenia się w kontekście zaspokajania nowych potrzeb edukacyjnych (służących kreowaniu „nowych” umiejętności, na które rynek pracy zgłasza popyt), czy konieczność integracji metod kształcenia na odległość i zastosowania zintegrowanego, wielowymiarowego podejścia do kształcenia. Nie mogło też metodycznie zabraknąć, wyników praktycznych badań, jakie autorzy przeprowadzili w międzynarodowym środowisku: dlatego też przedstawiono wyniki dyskusji eksperckich przeprowadzonych w ramach projektu „Transformers – for the future labor market”. Prezentacja tych wyników przyjęła formę podsumowania kluczowych wątków poruszanych przez ekspertów z Finlandii, Polski i Szwecji w odpowiedzi na każde z pięciu pytań szczegółowych dla poszczególnych obszarów analiz: przyszłości rynku pracy, przyszłości umiejętności i kompetencji oraz przyszłości zawodów. Z przedstawionego podsumowania wyłania się wizja przyszłości, w której technologia będzie istotną determinantą zmian na rynku pracy, który będzie odchodził od standardowych form świadczenia pracy, czas pracy będzie ulegał skróceniu, automatyzacja będzie dotykała coraz więcej zawodów (nie tylko tradycyjnych), rosła będzie rola kompetencji cyfrowych i tzw. umiejętności miękkich, co będzie musiało znaleźć odzwierciedlenie w zmianie podejścia do edukacji na rzecz rozwiązań zindywidualizowanych.

Pod koniec monografii opisano wyzwania i oczekiwane zmiany, jakie powinny zachodzić w systemie edukacji, aby sprostać wymogom zmieniającego się rynku pracy. Przedstawiono rozwiązania i przykłady narzędzi do edukacji on-line, różne podejścia do innowacyjnych metod kształcenia w zależności od poziomu kształcenia (szkoły średnie vs. uczelnie wyższe), by wreszcie odnieść się do modelu kreowania umiejętności przez całe życie i wdrażaniu rozwiązań „szkoły cyfrowej”.

Ta ciekawa propozycja dyskusji poprzez proponowaną monografię  – „Towards changes of the labor market, skills and competences”  – na temat przyszłości i wyzwań rynku pracy w ścisłym połączeniu z obszarem edukacji może stać się doskonałym głosem doradczym dla instytucji rynku pracy, środowisk eksperckich czy decyzyjnych w Polsce i nie tylko.